Legal studies

Etyka i prawo

Ścisła współpraca izraelskich uniwersytetów i armii jest szczególnie widoczna w dziedzinach prawa i etyki. Naukowcy zatrudnieni na izraelskich uniwersytetach są aktywnie zaangażowani w obronę izraelskiego wojska przed zarzutami dotyczącymi łamania międzynarodowych zasad prowadzenia działań wojennych. Poprzez tworzenie nowego zaplecza pojęciowego i kreatywnych interpretacji powszechnie akceptowanych zasad wykazują oni, że praktyki stosowane przez izraelskie wojsko są w pełni etyczne i legalne.

Instytucją szczególnie zasłużoną na tym polu jest Instytut Badań nad Bezpieczeństwem Narodowym (The Institute for National Security Studies, INSS), działający na Uniwersytecie w Tel Awiwie. Kierowany przez mjr. gen. Tamira Haymana Instytut zatrudnia obecnie 44 samodzielnych badaczy (senior researchers), z czego prawie połowa to byli wojskowi Sił Obronnych Izraela (IDF)¹. Jedną z takich osób jest płk. Pnina Sharvit Baruch, prawniczka zatrudniona wcześniej w Dziale Prawa Międzynarodowego w Jednostce Głównego Prokuratora Wojskowego (International Law Department (IDL) of the Military Advocate General Unit), którym kierowała w latach 2003-2009. Pod jej przywództwem IDL wydało wytyczne zgodnie z którymi policyjni kadeci mogą zostać uznani za cele wojskowe, co zalegalizowało zaplanowane uprzednio bombardowanie, przeprowadzone przez IDF 27 grudnia 2008 na kadetach palestyńskich². Następnie Sharvit Baruch została zatrudniona na Uniwersytecie w Tel Awiwie, skąd w dalszym ciągu zajmuje się obroną działań izraelskiej armii, na przykład poprzez krytykę raportów publikowanych przez komisje pracujące przy Organizacji Narodów Zjednoczonych. Raporty te są według niej nieobiektywne, jednostronne i tworzone przez grupy uprzedzone do Izraela³. Sharvit Baruch krytykuje również uznane interpretacje prawa międzynarodowego jako nadmiernie ograniczające możliwości prowadzenia operacji wojskowych i wymagające zmian. Dlatego zaleca, aby izraelscy prawnicy angażowali się w dyskusje na płaszczyźnie międzynarodowej poprzez udział w konferencjach naukowych i współpracę z wpływowymi naukowcami⁴.

Przykłady odrzucenia ustaleń przedstawionych w raportach ONZ oraz tworzenia korzystnych dla izraelskiego wojska interpretacji prawa międzynarodowego można znaleźć też w artykułach innych członków INSS. Avner Shemla Kadosh, w odpowiedzi na krytykę zawartą w raportach Rady Praw Człowieka Organizacji Narodów Zjednoczonych (UNHCR), przedstawił obronę praktyki roof knocking, czyli zrzucania niewielkich ładunków wybuchowych na dachy budynków cywilnych jako ostrzeżenia przed zbliżającym się bombardowaniem. Zarzuty przedstawione w raportach dotyczyły m.in. nieefektywności tej praktyki ze względu na brak możliwości rozróżnienia ostrzeżenia od faktycznego bombardowania przez cywilów, a także zbyt krótki czas (kilka minut) pomiędzy roof knocking a bombardowaniem, nie pozwalający na ewakuację całego budynku. Shemla Kadosh bronił tej praktyki jako efektywnego i zgodnego z prawem międzynarodowym sposobu ostrzegania cywilów⁵. Udi Dekel oskarżył Agencję Narodów Zjednoczonych ds. Pomocy Uchodźcom Palestyńskim na Bliskim Wschodzie (UNRWA) o bliskie powiązania z Hamasem⁶. Pnina Sharvit Baruch i Ori Beeri uznali raport Amnesty International na temat popełnienia zbrodni apartheidu przez Izrael na Palestyńczykach⁷ za tendencyjny i argumentowali, że opisane w nim działania Izraela to nie segregacja rasowa, a element konfliktu wewnętrznego⁸. W innym artykule ci sami autorzy podważali jurysdykcję Międzynarodowego Trybunału Karnego w sprawie działań Izraela na terytoriach Zachodniego Brzegu, Strefy Gazy i Wschodniej Jerozolimy. W ich opinii Izrael powinien był poszukiwać nieformalnego dialogu z głównym prokuratorem Trybunału, żeby przekonać go do przyznania śledztwu przeciwko Izraelowi niskiego priorytetu i odłożenia go w czasie⁹.

W serii wspólnych artykułów Pnina Sharvit Baruch i Tammy Caner przedstawiają kreatywne interpretacje pojęć prawniczych i prawa międzynarodowego. Na przykład przesiedlenia mieszkańców Strefy Gazy nazywają „legalną tymczasową ewakuacją ludności cywilnej z obszaru działań wojennych”¹⁰. Argumentują również, że Izrael od 2005 roku nie okupuje już Strefy Gazy, więc nie jest prawnie zobowiązany do zaspokajania potrzeb tamtejszej ludności cywilnej. Zgodnie z ich interpretacją prawa, Izrael może bez ograniczeń pozbawić mieszkańców Strefy Gazy prądu i dostaw paliwa, jak również pozbawiać ich dostępu do wody i jedzenia, jeśli szkody wyrządzone ludności cywilnej będą proporcjonalne do przewidywanych korzyści militarnych. Przewidywane korzyści militarne autorki definiują jako pokonanie Hamasu, który stwarza istotne zagrożenie dla bezpieczeństwa Izraela i jego obywateli¹⁰. Tę samą definicję przyjęły w innym artykule, gdzie argumentują, że wszystkie działania wojsk Izraela, w tym bombardowania, spełniają zasadę proporcjonalności. Stawiając po stronie korzyści wygranie całej wojny z Hamasem, zamiast korzyści płynących z konkretnej akcji wojskowej, autorki uzasadniają, że nawet znaczne szkody po stronie cywilów nie oznaczają, że działania militarne są nieproporcjonalne¹¹. Tym samym dokonują reinterpretacji pojęć „korzyści militarnej” oraz „nadmiernych szkód”¹² względem międzynarodowo przyjętych definicji. Wszystkie powyższe redefinicje i interpretacje prawa międzynarodowego stoją w kontrze do ustaleń raportów UNHCR¹³ i Amnesty International¹⁴.

Inną linią obrony działań armii Izraela, przyjętą przez badaczy INSS, jest oskarżanie organizacji międzynarodowych takich jak ONZ oraz Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości o prowadzenie wojny prawnej z Izraelem, która uzupełnia działania militarne Hamasu. Obie kampanie mają mieć ten sam cel: zniszczenie Izraela¹⁵. Ten cel i uprzedzenia członków organizacji mają być odpowiedzialne za nieprzychylne raporty oraz decyzje Trybunału na temat działalności armii Izraela. W odpowiedzi, autorki w tym samym artykule proponują podkreślanie symetryczności konfliktu zbrojnego.

Z kolei dyrektor wykonawczy INSS w swoim artykule z cyklu rekomendacji politycznych przekonuje, że Izrael powinien zadeklarować zawieszenie broni lub nawet zakończenie wojny, jeśli będzie to konieczne dla uwolnienia zakładników, ponieważ każdy okres pokoju w regionie jest tymczasowy i działania militarne na pewno będzie można wznowić, gdy Hamas da ku temu kolejny pretekst¹⁶.

Uniwersytety w Izraelu oprócz ekspertyz prawniczych zapewniają armii również wsparcie filozoficzne. Najbardziej znanym autorytetem w tej dziedzinie jest prof. Asa Kasher. Razem z izraelskim generałem Amosem Yadlinem opublikował on szereg artykułów na temat nowej etyki walki z terroryzmem, która stanowić ma rozwinięcie tradycyjnej etyki wojny. Nowa etyka została opracowana przez zespół złożony z uczonych i wojskowych w Kolegium Obrony Narodowej Izraela (Israel National Defense College, INDC) na Uniwersytecie w Hajfie, pod kierownictwem Yadlina. Według Kashera i Yadlina wojna prowadzona przez Izrael nie jest klasycznym konfliktem zbrojnym, dlatego nie można stosować do niej międzynarodowych standardów prowadzenia wojny. Dla uzasadnienia działań armii Izraela w Strefie Gazy zaproponowali on jedenaście zasad¹⁷. Obejmują one między innymi zasadę priorytetu ochrony wszystkich własnych obywateli, w tym żołnierzy, nad ochroną „obcych” cywilów, która znosi tradycyjne rozróżnienie pomiędzy cywilami a walczącymi ^{17 18}. Tradycyjne podejście, zgodnie z którym życie osób cywilnych jest zawsze ważniejsze niż życie walczących, uznali oni za niemoralne¹⁹.

Zasada ta została przeniesiona na grunt prawa przez Iddo Porata z Wyższej Szkoły Prawa i Biznesu (College of Law and Business) w Izraelu oraz Ziva Bohrera z Uniwersytetu Bar-Ilana²⁰ i jest stosowana w operacjach armii Izraela². Kasher i Yadlin zaproponowali również przeformułowanie zasady proporcjonalności, aby po stronie korzyści militarnych uwzględniać skumulowaną sumę przewidywanych korzyści militarnych, która może przeważać nawet znaczne straty cywilne¹⁹.

Podsumowując: izraelskie uczelnie są zaangażowane we wsparcie działań armii Izraela zarówno na gruncie prawnym, jak i etycznym. Uniwersytet w Tel Awiwie i Uniwersytet w Hajfie współpracują z Siłami Obronnymi Izraela na płaszczyźnie personalnej, poprzez zatrudnianie byłych wojskowych i tworzenie zespołów złożonych z wojskowych i naukowców. Uniwersytety te zapewniają również wsparcie merytoryczne dla praktyk izraelskiego wojska. Zatrudnieni tam naukowcy stosują mieszaninę różnych działań, takich jak modyfikacja znaczenia dobrze zdefiniowanych pojęć, kreatywna interpretacja prawa międzynarodowego czy podważanie autorytetu organizacji międzynarodowych aby dowieść, że działania wojenne prowadzone przez Izrael są w pełni legalne i moralnie uzasadnione. Celem naukowców jest stworzenie wrażenia symetryczności konfliktu Izraela i Palestyny, który przez swoją wyjątkową naturę miałby być oceniany według nowych, stworzonych przez nich standardów.