Wolność akademicka oraz wolność ekspresji w instytucjach edukacyjnych

Palestyńczycy na izraelskich uniwersytetach:

Ograniczenia wolności politycznych

Prawo do edukacji jest jednym z podstawowych praw człowieka wymienionych w Deklaracji Praw Człowieka ONZ¹. Do jego pełnej realizacji niezbędna jest wolność akademicka oraz wolność ekspresji w instytucjach edukacyjnych². Istnieją dowody na to, że izraelskie uniwersytety ograniczają te prawa w przypadku studentów pochodzenia palestyńskiego, którzy są pełnoprawnymi obywatelami Izraela. Studenci ci są w pewnym stopniu pozbawieni możliwości organizacji zgromadzeń, nie mogą swobodnie prezentować swoich poglądów, a jakakolwiek manifestacja palestyńskiej tożsamości jest źle odbierana i tłumiona przez instytucje. Studenci palestyńscy na terenie kampusów narażeni są również na upokorzenie i przemoc z strony policji, wojska oraz prawicowych bojówek. Pojęcie wolności akademickiej w praktyce nie stosuje się do palestyńskich studentów, którzy podlegają ścisłemu nadzorowi, kryminalizacji i represjom ze strony swoich uczelni współpracujących z państwem Izrael³.

Wiele izraelskich instytucji edukacyjnych wydaje się promować progresywne wartości: równość, wolność i sprawiedliwość dla wszystkich obywateli Izraela. Uczelnie podkreślają różnorodność studentów uczących się na uniwersytecie oraz brak przyzwolenia na dyskryminację mniejszości. Na stronach internetowych i w mediach społecznościowych uczelni można zobaczyć zdjęcia palestyńskich i żydowskich studentów spędzających ze sobą czas, uczących się wspólnie czy pracujących razem w laboratorium, co ma ilustrować różnorodność i wzajemną tolerancję panującą w tych placówkach edukacyjnych. Uniwersytet Hebrajski prowadzi jednostkę ds. Różnorodności i Wielokulturowości⁴, a Uniwersytet w Tel Awiwie utworzył komisję ds. Równości i Różnorodności⁵.

Jednak wszystkie te przedsięwzięcia nie wpływają na realne uczestnictwo Palestyńczyków w politycznym życiu akademii i są tylko działaniami fasadowymi, mającymi na celu budowanie dobrego wizerunku tych uniwersytetów. Wielu badaczy uważa, że wyobcowanie i prześladowania, jakich doświadczają palestyńscy studenci, są problemami strukturalnymi – środowisko edukacyjne jest zaprojektowane tak, aby tłumić ich fundamentalne aspiracje polityczne i narodowe⁶. Palestyńscy studenci twierdzą, że są traktowani przez ochronę kampusów jak obywatele drugiej kategorii, skolonizowana populacja, która musi być monitorowana na każdym kroku i zmuszona do podporządkowania. Przemawia za tym fakt, że ochrona kampusów składa się z byłych izraelskich żołnierzy, z których wielu nadal służy w rezerwie oraz było przeszkolonych na okupowanych terytoriach palestyńskich. W ten sposób studenci są zastraszani³. Głośnym przypadkiem uciszania palestyńskich studentów przez służby były protesty zorganizowane na Uniwersytecie Ben Guriona dzień po zabójstwie znanej palestyńskiej dziennikarki Shireen Abu Akleh. Została ona zastrzelona przez izraelskich snajperów w dniu 11 maja 2022 r., gdy ubrana w niebieską kamizelkę z oznaczeniem Press relacjonowała atak izraelskiego wojska na obóz dla uchodźców na Zachodnim Brzegu⁷. Władze uniwersytetu z początku odmówiły zgody na protest na zewnętrznym terenie kampusu, proponując protest w zamkniętej sali. Wobec sprzeciwu studentów w końcu zgodziły się na demonstrację na zewnątrz. Protest został jednak wkrótce przerwany przez wkroczenie policji wraz z siłami specjalnymi i aresztowanie organizatorów. W rezultacie nie mogli oni przystąpić do egzaminów końcowych, ponieważ przebywali wtedy w więzieniu. W odpowiedzi na te zajścia, władze uniwersytetu sformułowały oświadczenie, w którym zapowiedziały, że nie będą sprzeciwiać się działaniom policji i służb specjalnych wymierzonych w palestyńskich studentów, które są podejmowane na terenie kampusu. Nie zobowiązały się również do wsparcia zatrzymanych studentów w powrocie na uczelnię^{8 3}.

Uniwersytet w Hajfie również jest znany z represji wobec swoich palestyńskich studentów. Przykładem tych represji jest systematyczne odwoływanie organizowanych przez nich wydarzeń, które mają dotykać tematów ważnych dla ich tożsamości i walki o własne prawa. W 2017 r. administracja Uniwersytetu Hebrajskiego odwołała konferencję poświęconą tematowi palestyńskich więźniów politycznych⁹, w tym samym roku Uniwersytet Ben Guriona odwołał wystawę na temat wyburzeń domów Beduinów na pustyni Negew¹⁰. W 2018 r. administracja Uniwersytetu w Tel Awiwie odwołała serię zatwierdzonych uprzednio spotkań i wydarzeń organizowanych przez palestyńsko-żydowską grupę studencką w ramach „Tygodnia Zakończenia Okupacji”¹¹.

Palestyńscy studenci i wykładowcy są również ustawicznie zastraszani przez prawicową organizację Im Tirtzu, która działa na niemal wszystkich izraelskich uniwersytetach, wywierając na nie duży wpływ. Na stronie internetowej organizacji Im Tirtzu można znaleźć listę profesorów uznanych przez nią za antysyjonistycznych. Każdemu z nich utworzono profil z dokładnym opisem, dlaczego został zaklasyfikowany jako antysyjonista oraz z informacją, gdzie pracuje¹². Wszystkie profile zostały utworzone bez zgody osób, których dotyczą, i mogą służyć do zastraszania ich. W ostatnich latach organizacja Im Tirtzu zyskała rozgłos dzięki atakom na naukowców i organizacje wyrażających według niej „lewicowe” sympatie. Jej członkowie prowadzili m.in. kampanię na rzecz zamknięcia Wydziału Nauk Politycznych na Uniwersytecie Ben Guriona, który uważali za zbyt „lewicowy”¹³. Gdy organizacja Im Tirtzu złożyła pozew w sprawie nazywania ich faszystami, znany izraelski profesor Zeev Sternhell, światowy ekspert w dziedzinie faszyzmu, który miał brać udział w rozstrzygnięciu sprawy dotyczącej określania tejże grupy jako faszystowskiej, został ranny w wyniku ataku bombowego dokonanego przez żydowskiego terrorystę Ya’akova „Jacka” Teitela. Sytuacja ta obrazuje, do czego zdolni są sympatycy Im Tirtzu¹⁴. Przykładem działań Im Tirtzu wymierzonych w Palestyńczyków jest również incydent z 4 grudnia 2017 r. Arabscy studenci rozdawali ulotki w ramach tzw. orientacji akademickiej, która służy zapoznaniu i oswojeniu się nowych i przyszłych arabskich studentów z uczelnią. Akcja była zatwierdzona przez ochronę Uniwersytetu Hebrajskiego. Po kilku godzinach wydarzenia na miejscu pojawili się członkowie syjonistycznego ruchu Im Tirtzu i zaczęli werbalnie i fizycznie atakować arabskich studentów. Strażnicy uniwersytetu, którzy przybyli na miejsce, rozpędzili arabskich studentów, zamiast zainterweniowania przeciwko członkom Im Tirtzu, którzy zakłócali wydarzenie. Relacje zaangażowanych w zakłócanie wydarzenia aktywistów Im Tirzu zawierały insynuacje, jakoby to arabscy studenci sprowokowali konfrontację. W następstwie tych zdarzeń ochrona uniwersytetu wezwała na przesłuchanie arabskich studentów, żądała ich identyfikacji i fotografowała ich dowody tożsamości. Kilka dni później liderzy grupy arabskich studentów otrzymali list od dziekanatu, w którym nakazano im identyfikację na żądanie ochrony uniwersyteckiej oraz poinformowano o możliwych karach dyscyplinarnych, w tym natychmiastowym zawieszeniu na okres 14 dni¹⁵.

Podsumowując, izraelskie uczelnie ograniczają palestyńskim studentom możliwość swobodnej ekspresji werbalnej i fizycznej manifestacji swojej tożsamości zarówno odgórnie, poprzez liczne ograniczenia prawne i administracyjne, jak i oddolnie, poprzez przyzwolenie na agresywne działania prawicowych bojówek na kampusach.